Nhiều ý kiến cho rằng, để “đón đầu” nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ cuộc cách mạng khoa học công nghệ và chuyển đổi số quốc gia, rất cần các chính sách phù hợp để thu hút người học vào khối ngành này.

Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), năm 2024, tỉ lệ học sinh nhập học của khối ngành STEM bậc đại học đã gia tăng đáng kể. Trong số hơn 600.000 sinh viên nhập học, đã có hơn 200.000 sinh viên khối ngành STEM; tăng 10% so với năm trước.Nếu tính bình quân trong vòng 4 năm vừa qua về quy mô tuyển sinh thì các ngành liên quan đến STEM tăng bình quân khoảng 10%/năm, cao hơn so với tỷ lệ tăng trung bình về quy mô tuyển sinh của cả nước là khoảng 5,6%/năm. Số sinh viên học khối ngành STEM hiện nay đang ở mức khoảng 55 sinh viên/một vạn dân, mức này tương ứng chiếm khoảng 30% tổng quy mô đào tạo.

Việt Nam đặt mục tiêu đào tạo 1 triệu sinh viên theo học khối ngành STEM. Ảnh minh họa

Mặc dù tỷ lệ sinh viên ở Việt Nam theo học STEM trong những năm vừa qua có tăng cả về quy mô tuyển sinh lẫn quy mô đào tạo nhưng trong bức tranh tổng thể, so với các nước phát triển và các nước có nền khoa học công nghệ hiện đại thì con số này của Việt Nam vẫn còn khiêm tốn. Cụ thể, đối với Singapore, tỷ lệ này đang khoảng 46% sinh viên đang học trong các ngành STEM, Hàn Quốc khoảng 35%, Phần Lan khoảng 36% và Đức khoảng 40%.

Trong khi đó, các ngành STEM có vai trò rất quan trọng, mang tính quyết định đối với sự phát triển của xã hội, của quốc gia trong thời đại công nghệ 4.0, góp phần tạo nguồn nhân lực chất lượng cao về kĩ thuật, công nghệ đáp ứng yêu cầu của sự phát triển đất nước được nêu tại Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Thông qua các ngành học STEM, người học có cơ hội vận dụng kiến thức liên ngành, các kỹ năng tổng hợp vào thực tiễn để giải quyết các vấn đề của thực tiễn, của kĩ thuật hiện đại.

PGS.TS Lê Đình Hải, Phó trưởng Khoa Kinh tế và Phát triển, Trường Đại học Kinh tế, ĐH Quốc gia Hà Nội cho rằng, STEM là nơi cung cấp đội ngũ nhân lực có năng lực cao, có khả năng giải quyết những vấn đề phức tạp trong khoa học, công nghệ, môi trường và xã hội. Khi quy mô đào tạo các ngành này được mở rộng, xã hội sẽ có đủ lực lượng lao động có trình độ, sáng tạo và đổi mới, góp phần thúc đẩy sự phát triển của đất nước. Các ngành STEM không chỉ dạy kiến thức mà còn khuyến khích tư duy phản biện và sáng tạo; đóng vai trò then chốt trong việc phát triển công nghiệp và hiện đại hóa nền kinh tế. Công nghệ và kỹ thuật tiên tiến là nền tảng để sản xuất các sản phẩm chất lượng cao, từ đó tạo ra giá trị gia tăng lớn cho nền kinh tế và nâng cao sức cạnh tranh quốc gia trên trường quốc tế.

TS Lê Trường Tùng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Trường Đại học FPT cũng nhìn nhận, nói đến phát triển đất nước thì cần rất nhiều nhóm nhân lực và mỗi nhóm nhân lực có một vai trò riêng. Tuy nhiên, ở thời điểm chúng ta mong muốn phát triển nhanh và bền vững, thu hút các doanh nghiệp FDI cũng như các doanh nghiệp trong nước trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, kỹ thuật, đặc biệt kỹ thuật cao thì yêu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực mà chúng ta hay gọi là STEM cần số lượng lớn hơn và đặc biệt là chất lượng cao hơn nữa. Do đó, rất cần có giải pháp để tạo sự dịch chuyển, tác động vào từng người học lựa chọn lĩnh vực này.

Cũng theo chia sẻ của TS Lê Trường Tùng, thực tế cho thấy, việc đào tạo nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực STEM không chỉ dừng lại ở kiến thức mà còn đòi hỏi khả năng nghiên cứu, thực hành sáng tạo. Trong bối cảnh hiện nay, rất cần có cơ chế, chính sách về tín dụng, học bổng và học phí để thu hút học sinh, sinh viên giỏi theo học các lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ then chốt bởi nếu không đủ chi phí cho giáo dục đại học và cho người học, yêu cầu về nhân lực chất lượng cao rất khó đạt như mong muốn.

“Tín dụng sinh viên là tận dụng nguồn lực của tương lai để đầu tư cho thời điểm hiện tại, các em sẽ trả bằng chính tiền của các em sau này. Đây là vấn đề quan trọng, nhưng hiện nay, tín dụng sinh viên quy mô còn nhỏ, số tiền cũng nhỏ và chưa thực sự được quan tâm đúng mức nếu so sánh với các nước khác” - ông Tùng cho hay.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết: Trong quy hoạch phát triển mạng lưới cơ sở giáo dục đại học đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 do Thủ tướng Chính phủ vừa mới ký ban hành, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, tổng quy mô đào tạo bậc đại học có thể đạt đến 1 triệu sinh viên theo học khối ngành STEM. Nhà nước tập trung đầu tư nâng cấp, phát triển 5 cơ sở giáo dục đại học công lập có năng lực, uy tín hàng đầu về đào tạo, nghiên cứu một số ngành, lĩnh vực kỹ thuật, công nghệ then chốt, mũi nhọn.

Bên cạnh đó, Thủ tướng Chính phủ cũng giao cho ngành GD&ĐT chuẩn bị đề án đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao để phát triển các lĩnh vực công nghệ cao. Trong đó, rất nhiều chính sách sẽ được đưa ra để động viên, khuyến khích các bạn trẻ tham gia học các lĩnh vực này, bao gồm những chính sách hỗ trợ học bổng cho người học, các chế độ khuyến khích cũng như các chế độ thu hút các chuyên gia ở nước ngoài vào làm việc…